تعرفه گمرکی بذر چغندر 12091000

تعرفه گمرکی بذر چغندر 12091000

تعرفه گمرکی بذر چغندر 12091000: این گزارش به بررسی جامع کد تعرفه گمرکی 12091000 در سیستم گمرکی ایران می‌پردازد. یافته‌های کلیدی نشان می‌دهد که این کد به طور قطعی به «بذر چغندر» (مشخصاً بذر چغندر قند) اختصاص دارد و با کد شش رقمی بین‌المللی HS (1209.10) مطابقت دارد که تجارت بین‌المللی را تسهیل می‌کند. حقوق ورودی قابل اعمال برای این تعرفه در سال 1403 معادل 1% ارزش کالا تعیین شده است که نشان‌دهنده سیاست حمایتی دولت از بخش کشاورزی از طریق کاهش هزینه نهاده‌ها است. علاوه بر این، واردات بذر چغندر تحت این کد از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده (VAT) معاف می‌باشد که این معافیت نیز در راستای حمایت از تولیدات کشاورزی و امنیت غذایی است.

با وجود تسهیلات تعرفه‌ای، واردات بذر چغندر مستلزم رعایت مجموعه‌ای پیچیده از الزامات قانونی و مقرراتی است. اخذ مجوزهای متعدد از وزارت جهاد کشاورزی (شامل موسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال برای تأیید کیفیت و رقم، و سازمان حفظ نباتات برای مسائل قرنطینه‌ای)، ارائه گواهی بهداشت نباتی معتبر از کشور مبدأ، و رعایت پروتکل‌های سختگیرانه قرنطینه‌ای از جمله این الزامات هستند. کنترل وضعیت تراریخته بودن بذر (GMO) و اخذ مجوزهای مربوطه در صورت لزوم، و همچنین رعایت مقررات برچسب‌گذاری، از دیگر موارد ضروری است. اخیراً، الزام به ثبت «شناسه‌کالا» برای ثبت سفارش بذر در سامانه جامع تجارت نیز به این فرآیند افزوده شده که نشان‌دهنده حرکت به سمت شفافیت و کنترل بیشتر در زنجیره تأمین بذر است.

آمار تجاری نشان می‌دهد که ایران واردکننده قابل توجه بذر چغندر، به ویژه ارقام هیبرید با ارزش بالا، است. این واردات با وجود تلاش‌ها و پیشرفت‌های داخلی در زمینه تولید بذر، همچنان ادامه دارد که بیانگر یک تنش سیاستی بین هدف بلندمدت خودکفایی و نیاز کوتاه‌مدت به تأمین بذور پربازده برای کشاورزان است. پیچیدگی‌های نظارتی و قرنطینه‌ای به عنوان موانع غیرتعرفه‌ای عمل می‌کنند که ضمن مدیریت ریسک‌های زیستی، ممکن است به طور غیرمستقیم از تولیدکنندگان داخلی حمایت کنند اما هزینه و ریسک واردات را افزایش می‌دهند. در نهایت، این گزارش توصیه‌هایی را برای واردکنندگان، صادرکنندگان و سیاست‌گذاران به منظور بهبود فرآیندهای تجاری و دستیابی به اهداف بخش کشاورزی ارائه می‌دهد.

تعرفه گمرکی بذر آفتابگردان 12060020

2. شناسایی و طبقه‌بندی تعرفه گمرکی بذر چغندر 12091000

2.1. تأیید و شرح رسمی در سیستم گمرکی ایران

بررسی منابع رسمی و معتبر گمرکی و تجاری ایران به طور قاطع تأیید می‌کند که کد تعرفه هشت رقمی 12091000 در جدول تعرفه‌ای گمرک جمهوری اسلامی ایران به طور مشخص به "بذر چغندر" اختصاص یافته است. این تخصیص در اسناد و پلتفرم‌های مختلفی قابل مشاهده است:

پاسخ‌های رسمی در بخش مشاوره اتاق بازرگانی تهران به صراحت بیان می‌کند: «بذر چغندر قند مشمول ردیف 12091000 می شود.

شرکت‌های فعال در زمینه ترخیص کالا نیز در راهنماهای خود ذکر می‌کنند: «کد تعرفه 8 رقمی که جهت ترخیص بذر یا تخم چغندر اختصاص یافته است، برابر 12091000 است. این تأیید از سوی فعالان بخش خصوصی که مستقیماً با فرآیندهای گمرکی درگیر هستند، اهمیت عملیاتی این کد را نشان می‌دهد.

اسناد رسمی مانند جداول تعرفه منتشر شده (هرچند برخی مربوط به سال‌های قبل مانند 1399/2020 هستند) و بخشنامه‌های گمرکی و لیست‌های پیوست وزارت جهاد کشاورزی نیز به طور مداوم تعرفه گمرکی بذر چغندر 12091000 مرتبط می‌دانند. به عنوان مثال، در لیست کالاهای مشمول ترخیص 100 درصدی یا لیست نهاده‌های پایه بخش کشاورزی، این کد با همین شرح ذکر شده است.

این همگرایی اطلاعات از منابع متعدد (دولتی، شبه‌دولتی و خصوصی) درجه بالایی از اطمینان را در مورد صحت تخصیص این کد تعرفه به بذر چغندر ایجاد می‌کند و هرگونه ابهام در طبقه‌بندی اولیه کالا را برطرف می‌سازد.

2.2. جایگاه در جدول تعرفه گمرکی ایران (فصل 12)

تعرفه گمرکی بذر چغندر 12091000 در فصل 12 جدول تعرفه گمرکی ایران قرار دارد. عنوان رسمی این فصل عبارت است از: «دانه و میوه‌های روغن‌دار؛ دانه و بذر و میوه‌های گوناگون؛ نباتات صنعتی یا دارویی؛ کاه و نواله». این فصل به طور کلی محصولات نباتی را که عمدتاً برای استخراج روغن، کاشت، مصارف صنعتی یا دارویی و یا به عنوان خوراک دام استفاده می‌شوند، پوشش می‌دهد.

درون فصل 12، این کد ذیل شماره (Heading) 1209 طبقه‌بندی می‌شود. شرح این شماره عبارت است از: «بذر، میوه و هاگ، از انواعی که برای کشت به کار می‌رود». این شماره به طور خاص بذرهایی را شامل می‌شود که هدف اصلی آنها تکثیر و کاشت است، نه مصرف مستقیم به عنوان غذا یا ماده اولیه صنعتی (هرچند ممکن است پس از رشد گیاه، محصول نهایی این کاربردها را داشته باشد).

بنابراین، تعرفه گمرکی بذر چغندر 12091000 در ساختار تعرفه ایران نشان می‌دهد که این کالا به عنوان یک ماده اولیه کشاورزی (بذر) برای کاشت و تولید محصول چغندر (عمدتاً چغندر قند) در نظر گرفته می‌شود.

2.3. مقایسه با کد بین‌المللی HS (سیستم هماهنگ شده)

سیستم هماهنگ شده توصیف و کدگذاری کالا (Harmonized System یا HS) یک استاندارد بین‌المللی است که توسط سازمان جهانی گمرک (WCO) مدیریت می‌شود و برای طبقه‌بندی کالاها در تجارت جهانی به کار می‌رود. این سیستم از کدهای شش رقمی استفاده می‌کند که در اکثر کشورهای جهان یکسان است. کشورهای عضو سپس می‌توانند با افزودن ارقام بیشتر، طبقه‌بندی‌های ملی دقیق‌تری ایجاد کنند.

کد شش رقمی بین‌المللی HS که مستقیماً با بذر چغندر قند مرتبط است، 1209.10 می‌باشد. کد هشت رقمی ایران (12091000) یک زیرمجموعه ملی از این کد بین‌المللی است. دو رقم آخر ('00') معمولاً نشان‌دهنده اصلی‌ترین یا تنها زیرمجموعه ملی تحت آن کد شش رقمی است، که برای ردیابی آماری دقیق‌تر یا اعمال مقررات خاص ملی استفاده می‌شود.

این تطابق مستقیم بین کد ملی ایران و کد شش رقمی بین‌المللی HS برای بذر چغندر قند، فرآیندهای تجارت بین‌المللی را تسهیل می‌کند. صادرکنندگان به ایران و واردکنندگان ایرانی می‌توانند با استفاده از کد HS 1209.10 در اسناد تجاری بین‌المللی (مانند فاکتورها، بارنامه‌ها و گواهی‌های مبدأ) از هماهنگی و درک مشترک در طبقه‌بندی کالا اطمینان حاصل کنند. این امر به کاهش خطاها در اظهارنامه‌های گمرکی و تسریع فرآیند ترخیص کمک می‌کند.

لازم به ذکر است که کدهای HS دیگری نیز برای انواع دیگر بذر چغندر وجود دارد، مانند 1209.29.10 برای بذر چغندر (غیر از چغندر قند)  یا 1209.91.30 برای بذر چغندر سالادی یا لبو. با این حال، کد خاص 12091000 در ایران به طور مشخص با کد بین‌المللی بذر چغندر قند (1209.10) هم‌راستا است.

3. حقوق ورودی، مالیات‌ها و هزینه‌های مرتبط تعرفه گمرکی بذر چغندر 12091000

3.1. تحلیل حقوق ورودی قابل اعمال (حقوق ورودی)

بر اساس آخرین جداول تعرفه و مقررات گمرکی مربوط به سال 1403 (2024 میلادی)، مجموع حقوق ورودی قابل اعمال برای واردات بذر چغندر تحت کد تعرفه 12091000 معادل 1 درصد ارزش گمرکی کالا تعیین شده است.

این نرخ پایین نتیجه اعمال مقررات خاص قانونی است که بذرها را به عنوان نهاده‌های کشاورزی ضروری طبقه‌بندی کرده و مشمول کاهش حقوق گمرکی می‌کند. به طور مشخص، بند (هـ) تبصره (7) قانون بودجه سال 1401 کل کشور (که مبنای تعرفه‌های سال‌های بعد نیز قرار گرفته) نرخ 4 درصدی حقوق گمرکی پایه (مذکور در صدر بند (د) ماده (1) قانون امور گمرکی) را برای کالاهای اساسی، دارو، تجهیزات پزشکی و همچنین نهاده‌های کشاورزی و دامی به 1 درصد کاهش داد. بخشنامه‌ها و لیست‌های منتشر شده توسط گمرک و وزارت جهاد کشاورزی نیز این نرخ 1 درصدی را برای انواع بذر، از جمله بذر چغندر، تأیید می‌کنند.

در بررسی اجزای تشکیل‌دهنده این 1 درصد حقوق ورودی، تفاوت جزئی در منابع مشاهده می‌شود:

برخی جداول تعرفه سال 1403، حقوق گمرکی (Customs Duty) را 1% و سود بازرگانی (Commercial Benefit) را 0% ذکر کرده‌اند.

منبع دیگری مربوط به سال 1403 ²⁰، حقوق گمرکی را 0% و سود بازرگانی را 1% فهرست کرده است.

نتیجه‌گیری: با وجود این تفاوت جزئی در تفکیک اجزا، مجموع حقوق ورودی مؤثر که توسط واردکننده پرداخت می‌شود، به طور پیوسته 1 درصد است. این تفاوت در تفکیک احتمالاً ناشی از نحوه ثبت حسابداری در گمرک یا تفسیرهای متفاوت از مکانیزم کاهش تعرفه در قانون بودجه است و تأثیر عملی بر هزینه نهایی واردکننده ندارد. این گزارش بر مبنای مجموع 1% حقوق ورودی استوار است.

شایان ذکر است که این نرخ 1 درصدی نسبت به سال‌های گذشته کاهش یافته است. به عنوان مثال، منابع مربوط به سال 1399 (2020 میلادی) نرخ 5 درصدی یا 4 درصدی را برای این کد تعرفه نشان می‌دهند. این کاهش، سیاست فعال دولت در جهت کاهش هزینه واردات نهاده‌های کلیدی کشاورزی را منعکس می‌کند. این سیاست احتمالاً با هدف حمایت از کشاورزان، افزایش تولید محصولات استراتژیک مانند چغندر قند (ماده اولیه اصلی تولید شکر) و کنترل تورم در بخش مواد غذایی دنبال می‌شود.

3.2. وضعیت مالیات بر ارزش افزوده (VAT - مالیات بر ارزش افزوده) تعرفه گمرکی بذر چغندر 12091000

واردات بذر چغندر تحت کد تعرفه 12091000، به عنوان بذر کشاورزی فرآوری نشده، از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده (VAT) معاف است. این معافیت هم در زمان واردات و هم در زمان عرضه داخلی اعمال می‌شود.

مبنای قانونی این معافیت، بند (الف) ماده 9 قانون دائمی مالیات بر ارزش افزوده مصوب 1400 است. جزء (3) این بند به صراحت «بذر، نشاء، نهال، سم و کود» را در فهرست کالاهای معاف قرار داده است.

منابع متعدد دیگر نیز این معافیت را برای محصولات کشاورزی فرآوری نشده و به طور خاص بذرها تأیید می‌کنند. به طور مشخص بذر «چغندر» را در کنار سایر دانه‌های روغنی معاف از VAT ذکر می‌کند. اگرچه منبع به حذف معافیت VAT برای برخی اقلام ماده 9 اشاره دارد، اما این تغییر بر جزء (3) که مربوط به بذر است، تأثیری نداشته است. همچنین، ضمیمه شماره 8 کتاب رسمی مقررات صادرات و واردات، فهرست کالاهای معاف از VAT را بر اساس کد HS ارائه می‌دهد که شامل کد 12091000 نیز می‌شود.

این معافیت مالیاتی یک سیاست پایدار و ریشه‌دار در نظام مالیاتی ایران برای بخش کشاورزی است که نشان‌دهنده اهمیت بنیادین بذر به عنوان نهاده اولیه تولید و تلاش برای جلوگیری از افزایش هزینه در ابتدای زنجیره ارزش غذایی است.

3.3. مبنای محاسبه

حقوق ورودی 1 درصدی بر اساس ارزش گمرکی کالا محاسبه می‌شود. ارزش گمرکی معمولاً شامل قیمت خرید کالا به علاوه هزینه‌های حمل و بیمه تا اولین مرز ورودی کشور (ارزش CIF) است که با استفاده از نرخ ارز رسمی اعلامی توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در روز اظهار، به ریال تبدیل می‌شود.

واحد اندازه‌گیری که برای محاسبه حقوق ورودی کد تعرفه 12091000 استفاده می‌شود، کیلوگرم (Kg) است.

3.4. سایر هزینه‌های بالقوه

علاوه بر حقوق ورودی 1 درصدی، واردکنندگان بذر چغندر باید هزینه‌های متعارف دیگری را نیز در فرآیند ترخیص در نظر بگیرند، از جمله:

هزینه‌های استاندارد خدمات گمرکی (مانند هزینه ثبت اظهارنامه، انبارداری، تخلیه و بارگیری).

هزینه‌های مربوط به بازرسی‌ها و آزمایش‌های احتمالی که توسط سازمان‌های نظارتی مانند موسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال (SPCRI) یا سازمان حفظ نباتات (PPO) انجام می‌شود.

هزینه‌های اخذ مجوزها و گواهی‌های لازم.

هزینه‌های حمل داخلی از گمرک تا مقصد نهایی.

جدول 1: جزئیات تعرفه کد 12091000 (ایران، 1403)

4. الزامات قانونی و رویه‌های واردات

واردات بذر چغندر به ایران، فراتر از پرداخت حقوق ورودی و عوارض، مستلزم رعایت دقیق مجموعه‌ای از الزامات قانونی و کسب مجوزهای متعدد از سازمان‌های مختلف دولتی است. این الزامات با هدف تضمین کیفیت بذر، حفظ بهداشت گیاهی کشور و کنترل ورود ارقام مجاز و غیرتراریخته وضع شده‌اند.

4.1. مجوزهای لازم

واردکنندگان بذر چغندر باید پیش از اقدام به واردات یا در حین فرآیند ترخیص، مجوزهای زیر را اخذ نمایند:

تأییدیه و مجوز وزارت جهاد کشاورزی (MoJA): این مهم‌ترین مجوز پیش‌نیاز است.

موسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال (SPCRI): این موسسه وابسته به وزارت جهاد کشاورزی، مسئولیت اصلی ثبت ارقام مجاز، کنترل کیفیت بذر وارداتی و صدور گواهی‌های مربوطه را بر عهده دارد. واردکننده باید اطمینان حاصل کند که رقم بذر مورد نظر در «فهرست ملی ارقام گیاهی» ایران ثبت شده و مجاز برای واردات است. ارائه پیش‌فاکتور (Proforma Invoice) به دفتر امور بازرگانی وزارتخانه برای ارقام مجاز ضروری است. SPCRI همچنین آزمایش‌های کیفی لازم (مانند درصد جوانه‌زنی، خلوص فیزیکی و ژنتیکی) را بر روی نمونه‌های بذر وارداتی انجام می‌دهد.

سازمان حفظ نباتات (PPO): این سازمان مسئولیت کنترل بهداشت گیاهی و اجرای مقررات قرنطینه‌ای را دارد. مجوز قرنطینه‌ای از این سازمان الزامی است.

مجوز فنی برای تاریخ اعتبار: اعلام تاریخ انقضای بذر نیازمند اخذ مجوز فنی از وزارت جهاد کشاورزی است.

مجوز تخصیص ارز: برای تأمین ارز مورد نیاز واردات، کسب مجوز ارزی از وزارت جهاد کشاورزی ضروری است.

گواهی بهداشت نباتی (Phytosanitary Certificate): ارائه نسخه اصلی و معتبر گواهی بهداشت نباتی که توسط مقامات ذی‌صلاح کشور مبدأ صادر شده باشد، کاملاً ضروری است. این گواهی باید تأیید کند که محموله عاری از آفات و بیماری‌های مشخص شده توسط سازمان حفظ نباتات ایران است. در برخی موارد، ممکن است نیاز به درج اظهارات تکمیلی خاص (Additional Declaration) در گواهی باشد.

مجوز ترخیص قرنطینه‌ای: پس از ورود کالا به گمرک، بازرسان سازمان حفظ نباتات محموله را بررسی کرده و در صورت تأیید سلامت و انطباق با شرایط، مجوز ترخیص قرنطینه‌ای را صادر می‌کنند.

وضعیت تراریختگی (GMO): وضعیت بذر از نظر دستکاری ژنتیکی باید مشخص باشد. واردات بذرهای تراریخته (GMO) مستلزم رعایت مفاد «قانون ملی ایمنی زیستی» و کسب مجوز قبلی از وزارت جهاد کشاورزی و احتمالاً سازمان حفاظت محیط زیست است.¹ در غیر این صورت، ارائه گواهی عدم دستکاری ژنتیکی (NON-GMO Certificate) معمولاً الزامی است.

گواهی‌های کیفی بین‌المللی (ISTA/OECD): بسته به نوع بذر و کشور مبدأ، ممکن است ارائه گواهی‌های معتبر بین‌المللی مانند ISTA (انجمن بین‌المللی آزمون بذر) یا OECD (سازمان همکاری و توسعه اقتصادی) که استانداردهای کیفیت بذر را تأیید می‌کنند، لازم باشد.

گواهی مبدأ (Certificate of Origin): مانند سایر کالاهای وارداتی، ارائه گواهی مبدأ معتبر الزامی است.

رعایت استاندارد ملی: ممکن است بذر وارداتی نیاز به انطباق با استانداردهای ملی ایران نیز داشته باشد.

این تعدد مجوزها و دخالت چندین سازمان (وزارت جهاد کشاورزی شامل SPCRI و PPO، و بالقوه سازمان محیط زیست) یک محیط نظارتی پیچیده ایجاد می‌کند. واردکنندگان باید با دقت رویه‌ها و الزامات هر سازمان را دنبال کنند که این امر می‌تواند بار انطباق را افزایش داده و منجر به تأخیر شود. هماهنگی بین این سازمان‌ها برای واردکننده حیاتی است.

4.2. مقررات برچسب‌گذاری و بسته‌بندی

بسته‌بندی بذر وارداتی باید مناسب و استاندارد باشد. مهم‌تر از آن، هر واحد بسته‌بندی باید دارای برچسبی (Label) باشد که به طور واضح نام علمی گیاه (جنس و گونه) را مشخص کند. عدم رعایت این مورد می‌تواند منجر به مشکل در ترخیص شود. علاوه بر نام علمی، سایر اطلاعات استاندارد برچسب‌گذاری وارداتی مانند کشور مبدأ، نام و آدرس واردکننده، شماره لات (Lot Number) و تاریخ تولید/انقضا نیز احتمالاً مورد نیاز است.

4.3. رویه‌های قرنطینه و بازرسی

فرآیند قرنطینه توسط سازمان حفظ نباتات (PPO) در مرز ورودی یا گمرک مقصد انجام می‌شود. این فرآیند شامل مراحل زیر است:

بررسی اسناد: کنترل دقیق گواهی بهداشت نباتی، مجوزهای واردات و سایر اسناد مرتبط.

بازرسی فیزیکی و نمونه‌برداری: بازرسی محموله برای یافتن علائم آفات، بیماری‌ها، بذور علف هرز، خاک یا بقایای گیاهی. ممکن است نمونه‌برداری برای آزمایش‌های دقیق‌تر در آزمایشگاه‌های PPO یا SPCRI انجام شود.

تعیین سطح ریسک: کالاها بر اساس ریسک قرنطینه‌ای (کم، متوسط، زیاد) طبقه‌بندی می‌شوند که شدت بازرسی‌ها را تعیین می‌کند. بذرها معمولاً در دسته متوسط یا پرریسک قرار می‌گیرند.

اقدامات کنترلی: در صورت مشاهده آلودگی، بسته به نوع و شدت آن و تشخیص کارشناس قرنطینه، ممکن است اقدامات اصلاحی مانند ضدعفونی (به هزینه واردکننده) انجام شود. اما در صورت وجود آلودگی‌های قرنطینه‌ای مهم یا عدم امکان رفع آلودگی، محموله برگشت داده شده یا امحاء خواهد شد.

اهمیت بالای مرحله قرنطینه و عواقب جدی عدم رعایت آن (تا حد از دست دادن کل محموله)، این مرحله را به یکی از نقاط کنترلی بحرانی و پرریسک در فرآیند واردات بذر تبدیل می‌کند. گزارش‌هایی مبنی بر بروز مشکلات و تأخیرها به دلیل الزامات تست جدید توسط PPO وجود دارد که نشان‌دهنده حساسیت و پویایی این مرحله است. همچنین، زمان لازم برای انجام آزمایش‌های کیفی توسط SPCRI می‌تواند بین 7 تا 28 روز متغیر باشد که باید در برنامه‌ریزی واردات لحاظ شود.

4.4. الزام ثبت شناسه‌کالا (Product ID)

یک تحول نظارتی جدید و مهم، الزام به استفاده از شناسه‌کالا برای ثبت سفارش واردات بذر از تاریخ 1403/07/09 (برابر با 1 اکتبر 2024) است. این بدان معناست که واردکنندگان باید پیش از ثبت سفارش در سامانه جامع تجارت، شناسه‌کالای دقیق مربوط به رقم بذر چغندر مورد نظر خود را اخذ و در سیستم وارد کنند. این اقدام، سطح کنترل و شفافیت را از کد تعرفه عمومی (12091000) به سطح رقم یا نوع خاص بذر ارتقا می‌دهد. این سیستم احتمالاً با هدف ردیابی بهتر ارقام وارداتی، کنترل رعایت فهرست ملی ارقام، مدیریت واردات بذور تراریخته و مبارزه با بذرهای تقلبی یا غیرمجاز پیاده‌سازی شده است. این الزام، یک لایه دیگر به فرآیند اداری واردات اضافه می‌کند اما در عین حال دقت نظارت را افزایش می‌دهد.

4.5. محدودیت‌های احتمالی بر اساس کشور مبدأ

هرچند در منابع بررسی شده، ممنوعیت واردات بذر آفتابگردان از برخی کشورها به دلیل آلودگی به آفت خاص (Diaporthe helianthi) ذکر شده است، اما مورد مشابهی به طور خاص برای بذر چغندر یافت نشد. با این حال، این موضوع نشان می‌دهد که سازمان حفظ نباتات بر اساس ریسک‌های آفات، ممکن است محدودیت‌های موقت یا دائمی برای واردات از کشورهای خاص اعمال کند. بنابراین، واردکنندگان باید همواره آخرین دستورالعمل‌ها و هشدارهای PPO را در مورد کشور مبدأ مورد نظر خود بررسی کنند.

جدول 2: مجوزها و گواهی‌های لازم برای واردات تعرفه گمرکی بذر چغندر 12091000به ایران

5. تحولات اخیر نظارتی و بخشنامه‌ها

محیط نظارتی حاکم بر واردات کالا، به ویژه محصولات کشاورزی و نهاده‌ها مانند بذر، در ایران پویا است و تحت تأثیر قوانین بودجه سالانه، سیاست‌های بخشی وزارت جهاد کشاورزی و الزامات سازمان‌های نظارتی مانند گمرک و سازمان حفظ نباتات قرار دارد. برخی از تحولات و بخشنامه‌های کلیدی اخیر که بر واردات بذر چغندر (12091000) تأثیرگذار بوده‌اند یا نشان‌دهنده روندهای نظارتی هستند، عبارتند از:

الزام شناسه‌کالا: همانطور که در بخش قبل به تفصیل شرح داده شد، مهم‌ترین تحول اخیر، الزام به استفاده از شناسه‌کالا برای ثبت سفارش واردات بذر از تاریخ نهم مهرماه 1403 است. این اقدام نشان‌دهنده تشدید نظارت و حرکت به سمت ردیابی دقیق‌تر کالا در سیستم تجارت الکترونیکی کشور (سامانه جامع تجارت و EPL گمرک) است. این روند دیجیتالی شدن و افزایش کنترل، احتمالاً با هدف مدیریت بهتر بازار، جلوگیری از واردات غیرمجاز و افزایش شفافیت صورت می‌گیرد.

تثبیت نرخ حقوق ورودی 1%: تأیید نرخ 1 درصدی حقوق ورودی برای نهاده‌های کشاورزی، از جمله بذر چغندر، در جداول تعرفه سال 1403، که ریشه در قوانین بودجه سال‌های اخیر دارد، یک سیاست کلیدی و پایدار در دوره اخیر محسوب می‌شود که هزینه واردات این نهاده‌ها را کاهش می‌دهد.

بخشنامه‌های تسهیل ترخیص (ترخیص 100 درصدی): گمرک ایران در دوره‌هایی بخشنامه‌هایی مبنی بر امکان ترخیص 100 درصدی (یا 90 درصدی باقیمانده) برای کالاهای سریع‌الفساد یا نهاده‌های ضروری متعلق به بخش دولتی یا خصوصی (تحت شرایط خاص و در بازه‌های زمانی معین) صادر کرده است. کد تعرفه 12091000 (بذر چغندر) در برخی از این لیست‌ها (مانند لیست پیوست بخشنامه مربوط به سال 1402) ذکر شده است. اگرچه اعمال این تسهیلات معمولاً مشروط و موقتی است، اما نشان‌دهنده تمایل احتمالی سیاست‌گذار به تسریع در ترخیص کالاهای حیاتی در شرایط خاص است. واردکنندگان باید بخشنامه‌های جاری را برای اطلاع از امکان استفاده از چنین تسهیلاتی پیگیری کنند.

تداوم کنترل GMO: تأکید بر لزوم رعایت قانون ملی ایمنی زیستی و اخذ مجوزهای لازم برای بذرهای تراریخته همچنان یک جنبه مهم و پایدار در مقررات واردات بذر است.

پویایی مقررات قرنطینه: سازمان حفظ نباتات (PPO) به طور مداوم شرایط قرنطینه‌ای، لیست آفات قرنطینه‌ای و فرمت گواهی‌های بهداشت نباتی مورد قبول از کشورهای مختلف را بازبینی و به‌روزرسانی می‌کند. همانطور که در مورد اشاره شد، تغییرات در الزامات تست یا پروتکل‌های بازرسی می‌تواند به طور ناگهانی بر فرآیند ترخیص تأثیر بگذارد. این پویایی ایجاب می‌کند که واردکنندگان به طور مستمر از آخرین بخشنامه‌ها و الزامات PPO مطلع باشند و صرفاً به کتاب مقررات سالانه اکتفا نکنند.

در مجموع، تحولات اخیر نشان‌دهنده ترکیبی از تلاش برای تسهیل واردات نهاده‌های کلیدی از طریق کاهش تعرفه، و همزمان، افزایش کنترل و شفافیت از طریق ابزارهای دیجیتال (شناسه‌کالا، EPL) و حفظ یا تشدید نظارت‌های کیفی و بهداشتی (GMO، قرنطینه) است.

6. آمار تجاری و زمینه بازار

6.1. روندهای واردات/صادرات تعرفه گمرکی بذر چغندر 12091000

حجم و ارزش واردات: ایران یکی از واردکنندگان بذر چغندر در جهان است. داده‌های دقیق و کامل سالانه برای کد 12091000 نیازمند دسترسی به آمارهای رسمی گمرک جمهوری اسلامی ایران (از طریق وب‌سایت IRICA.IR  یا پایگاه‌های داده معتبر تجاری مانند آرمانین) است. با این حال، داده‌های جزئی موجود در منابع، تصویری از ابعاد این تجارت ارائه می‌دهد. بر اساس گزارش ایسنا به نقل از سخنگوی کمیسیون روابط بین‌الملل خانه صمت ایران، در پنج ماهه نخست سال (احتمالاً 1402، معادل 2023)، واردات «تخم چغندر قند» به وزن 27,038 کیلوگرم و به ارزش 1,913,820 دلار آمریکا بوده است.

این آمار نشان‌دهنده ارزش بسیار بالای هر کیلوگرم بذر وارداتی (حدود 70.75 دلار بر کیلوگرم) است. این قیمت بالا قویاً مؤید آن است که بذرهای وارداتی عمدتاً از نوع هیبرید پیشرفته و با عملکرد بالا هستند که قیمت به مراتب بیشتری نسبت به بذرهای استاندارد یا OP (گرده‌افشان باز) دارند. این موضوع با اظهاراتی که وابستگی واردات بذر ایران را عمدتاً به بذرهای هیبرید (از جمله چغندر قند) نسبت می‌دهند، همخوانی دارد.

اگر این آمار پنج‌ماهه را به صورت خطی برای کل سال تعمیم دهیم (با در نظر گرفتن نوسانات فصلی احتمالی)، می‌توان حجم واردات سالانه را در حدود 65,000 تا 70,000 کیلوگرم و ارزش آن را بین 4.5 تا 5 میلیون دلار تخمین زد. این ارقام، هرچند تقریبی، نشان می‌دهند که بازار واردات بذر چغندر از نظر تجاری قابل توجه است.

کشورهای اصلی مبدأ واردات: منابع عمومی در مورد واردات بذر به ایران به کشورهایی مانند ترکیه، هلند، ایرلند، آمریکا، سوئیس، فرانسه و لبنان اشاره می‌کنند. برای شناسایی دقیق کشورهای اصلی صادرکننده بذر چغندر به ایران، نیاز به دسترسی به آمارهای تفصیلی گمرک است.

6.2. مروری بر تولید داخلی در مقابل وابستگی به واردات

ایران دارای برنامه‌های تحقیق و توسعه و تولید داخلی بذر چغندر است و در سال‌های اخیر موفقیت‌هایی نیز در معرفی ارقام داخلی، به ویژه ارقام هیبرید، کسب کرده است. هدف‌گذاری برای خودکفایی در تولید بذور استراتژیک نیز به طور مکرر اعلام شده است.

با این وجود، شواهد نشان می‌دهد که کشور همچنان وابستگی قابل توجهی به واردات بذر چغندر، خصوصاً ارقام هیبرید، دارد. به صراحت بیان می‌شود که وابستگی به واردات بذر عمدتاً در مورد هیبریدهای گوجه‌فرنگی، خیار و چغندر قند است. نیاز سالانه کشور به بذر چغندر قند حدود 300,000 یونیت (هر یونیت تقریباً 1 تا 1.2 کیلوگرم) تخمین زده می‌شود که برای کشت حدود 150,000 هکتار کافی است. مقایسه این نیاز با حجم واردات تخمینی (65-70 هزار کیلوگرم در سال) نشان می‌دهد که واردات احتمالاً 20 تا 25 درصد نیاز سالانه کشور را پوشش می‌دهد، که سهم قابل توجهی است.

نکته قابل تامل، وجود اختلاف آشکار بین آمار کلی وابستگی به واردات بذر (که در حدود 1% ذکر شده) و وابستگی بالا در بخش خاص بذر چغندر هیبرید است. این اختلاف نشان می‌دهد که آمار کلی 1 درصدی احتمالاً ناشی از خودکفایی در بذرهای عمومی و با حجم بالا (مانند غلات) است و وابستگی‌های حیاتی در بخش‌های تخصصی و با ارزش افزوده بالاتر مانند بذرهای هیبرید را پنهان می‌کند.

قیمت بذرهای هیبرید تولید داخل به مراتب کمتر از نمونه‌های وارداتی گزارش شده است (حدود 3 میلیون تومان در مقابل بیش از 5 میلیون تومان برای هر یونیت). با این حال، ادامه واردات نشان می‌دهد که عواملی مانند ترجیح کشاورزان برای برندهای خارجی معتبر، تصور کیفیت بالاتر، عملکرد تضمین‌شده‌تر، یا شاید عدم تکافوی تولید داخلی از نظر کمی یا تنوع ارقام، همچنان تقاضا برای بذرهای وارداتی را حفظ کرده است.

جدول 3: آمار تجاری ایران برای بذر چغندر (HS 12091000) - سال‌های اخیر (نمونه)

(توجه: داده‌های دقیق نیازمند استعلام از منابع رسمی گمرک است. ارقام زیر بر اساس اطلاعات محدود موجود و تخمین‌ها ارائه شده‌اند)

7. ملاحظات اقتصادی و سیاستی

7.1. تأثیر اقدامات تعرفه‌ای و غیرتعرفه‌ای

سیاست‌های تجاری ایران در قبال واردات بذر چغندر (12091000) ترکیبی از تسهیلات مالی و موانع نظارتی است که هر کدام پیامدهای اقتصادی خاص خود را دارند:

تعرفه پایین (1%): این تعرفه پایین، هزینه مستقیم واردات بذر را برای کشاورزان و شرکت‌های واردکننده کاهش می‌دهد.² این امر می‌تواند استفاده از بذرهای وارداتی (که اغلب هیبرید و با پتانسیل عملکرد بالاتر هستند) را تشویق کرده و به افزایش بهره‌وری در تولید چغندر قند و در نهایت صنعت قند کمک کند. با این حال، همین تعرفه پایین می‌تواند رقابت را برای تولیدکنندگان داخلی بذر دشوارتر سازد، به خصوص اگر نتوانند از نظر هزینه یا کیفیت با رقبای خارجی رقابت کنند.

معافیت مالیات بر ارزش افزوده (VAT) تعرفه گمرکی بذر چغندر 12091000: این معافیت، بار مالیاتی را از دوش نهاده‌های کشاورزی برمی‌دارد و هزینه نهایی را برای کشاورز کاهش می‌دهد. این سیاست با هدف کلی حمایت از تولید غذا و کنترل تورم در سبد مصرفی خانوار همسو است.

مقررات پیچیده (مجوزها، قرنطینه) تعرفه گمرکی بذر چغندر 12091000: الزامات متعدد برای اخذ مجوز از وزارت جهاد کشاورزی (SPCRI و PPO)، کنترل‌های GMO و پروتکل‌های سختگیرانه قرنطینه به عنوان موانع غیرتعرفه‌ای قابل توجه عمل می‌کنند. این موانع، هزینه‌های معاملاتی (شامل زمان و هزینه اخذ مجوز و آزمایش‌ها) و ریسک‌های تجاری (مانند احتمال رد شدن محموله در قرنطینه) را برای واردکنندگان افزایش می‌دهند. این پیچیدگی‌ها، اگرچه برای حفظ امنیت زیستی کشور ضروری هستند، اما ممکن است مانعی برای دسترسی سریع و آسان به بهترین ارقام بذر موجود در بازارهای جهانی باشند. از سوی دیگر، این موانع می‌توانند به طور غیرمستقیم به عنوان یک سپر حمایتی برای تولیدکنندگان داخلی عمل کنند، زیرا آنها با این چالش‌های وارداتی روبرو نیستند و می‌توانند در زمینه سرعت و اطمینان تحویل، مزیت رقابتی داشته باشند، مشروط بر اینکه بتوانند کیفیت مورد نیاز بازار را تأمین کنند.

الزام شناسه‌کالا: این الزام جدید، بار اداری را برای واردکنندگان افزایش می‌دهد، اما به مقامات نظارتی امکان ردیابی و کنترل دقیق‌تری بر انواع بذرهای وارداتی می‌دهد.

در مجموع، سیاست ایران در قبال واردات بذر چغندر، یک موازنه ظریف بین کاهش هزینه‌های مستقیم از طریق تعرفه و مالیات، و حفظ کنترل شدید از طریق مقررات غیرتعرفه‌ای را نشان می‌دهد. هدف، تأمین نهاده با قیمت مناسب برای کشاورزان و در عین حال، مدیریت ریسک‌های بهداشتی و کنترل بازار است.

7.2. تحلیل سیاست‌های دولتی در زمینه خودکفایی بذر در مقابل واردات

دولت ایران به طور رسمی هدف خودکفایی در تولید بذور استراتژیک، از جمله بذر چغندر، را دنبال می‌کند و سرمایه‌گذاری‌هایی در زمینه تحقیق، توسعه و تولید داخلی ارقام، به ویژه ارقام هیبرید، انجام داده است.

با این حال، واقعیت بازار نشان‌دهنده تداوم وابستگی قابل توجه به واردات، به خصوص برای بذرهای هیبرید با عملکرد بالا است. سیاست‌هایی مانند تعرفه واردات پایین (1%) و در گذشته، تخصیص ارز ترجیحی (که به طور کلی برای واردات کالاها ذکر شده)، عملاً واردات را تسهیل کرده و با هدف خودکفایی در تضاد قرار می‌گیرد.

این وضعیت نشان‌دهنده یک تنش سیاستی بنیادین است: از یک سو، تمایل به حمایت از تولید داخلی، کاهش وابستگی و توسعه فناوری بومی وجود دارد؛ از سوی دیگر، نیاز فوری به تأمین بذرهای پربازده برای کشاورزان (حتی اگر وارداتی باشند) برای حفظ سطح تولید محصولات کشاورزی استراتژیک مانند چغندر قند و تضمین امنیت غذایی کوتاه‌مدت، دولت را به سمت تسهیل واردات سوق می‌دهد.

عوامل اقتصادی نیز در این میان نقش دارند. هزینه تولید بذر هیبرید در داخل می‌تواند بالا باشد و رقابت با شرکت‌های چندملیتی بزرگ بذر که دارای مزیت مقیاس، فناوری پیشرفته و برندهای شناخته‌شده هستند، بسیار دشوار است. کشاورزان ممکن است به دلیل اطمینان بیشتر به عملکرد، کیفیت یکنواخت‌تر یا دسترسی بهتر به خدمات فنی، بذرهای وارداتی را ترجیح دهند، حتی اگر قیمت بالاتری داشته باشند.

علاوه بر این، وابستگی به واردات بذر، بخش کشاورزی ایران را در برابر شوک‌های خارجی آسیب‌پذیر می‌کند. نوسانات قیمت جهانی بذر، اختلال در زنجیره‌های تأمین بین‌المللی (مانند آنچه در دوران همه‌گیری کووید-19 رخ داد)، تغییر سیاست‌های کشورهای صادرکننده، یا مسائل ژئوپلیتیکی که بر تجارت و دسترسی به ارز تأثیر می‌گذارند (مانند تحریم‌های اقتصادی که به تأثیر آن بر دسترسی به ارز اشاره شده)، همگی می‌توانند تأمین بذر مورد نیاز کشور را با چالش مواجه سازند و بر تولید شکر و امنیت غذایی تأثیر بگذارند.

8. نتیجه‌گیری و توصیه‌های راهبردی تعرفه گمرکی بذر چغندر 12091000

8.1. جمع‌بندی یافته‌ها برای کد تعرفه 12091000

تحلیل جامع کد تعرفه 12091000 در سیستم گمرکی ایران نتایج کلیدی زیر را به دست می‌دهد:

تأیید و تطابق: کد 12091000 به طور قطعی و رسمی به «بذر چغندر» (مشخصاً چغندر قند) در ایران اختصاص دارد و با کد بین‌المللی HS 1209.10 هم‌راستا است.

هزینه‌های واردات: حقوق ورودی این کالا در سال 1403 معادل 1% ارزش گمرکی است و از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده (VAT) معاف می‌باشد.

الزامات نظارتی: واردات مستلزم اخذ مجوزهای متعدد از وزارت جهاد کشاورزی (SPCRI و PPO)، ارائه گواهی بهداشت نباتی معتبر، رعایت دقیق مقررات قرنطینه، کنترل وضعیت GMO و رعایت قوانین برچسب‌گذاری است. الزام جدید ثبت شناسه‌کالا نیز به این فرآیند افزوده شده است.

زمینه بازار و سیاست: ایران با وجود تلاش برای خودکفایی، همچنان واردکننده قابل توجه بذر چغندر (به ویژه هیبرید) است. سیاست‌های تعرفه‌ای و غیرتعرفه‌ای نشان‌دهنده یک موازنه بین حمایت از کشاورزی و کنترل واردات است، اما تنش بین اهداف خودکفایی و نیازهای جاری بازار مشهود است.

محیط پویا: مقررات، به خصوص در حوزه قرنطینه و احتمالاً GMO، پویا بوده و نیازمند پایش مستمر توسط فعالان تجاری است.

8.2. توصیه‌های عملیاتی برای ذینفعان

بر اساس یافته‌های این گزارش، توصیه‌های زیر برای فعالان در زنجیره تأمین بذر چغندر ارائه می‌شود:

برای واردکنندگان:

تأیید رقم: پیش از هر اقدامی، از مجاز بودن رقم بذر مورد نظر برای واردات از طریق «فهرست ملی ارقام» وزارت جهاد کشاورزی اطمینان حاصل کنید.

آماده‌سازی دقیق اسناد: کلیه اسناد لازم، به ویژه گواهی بهداشت نباتی (با اظهارات تکمیلی احتمالی)، گواهی NON-GMO (در صورت نیاز)، گواهی مبدأ، فاکتور، لیست بسته‌بندی و گواهی‌های کیفی احتمالی (ISTA/OECD) را با دقت کامل و مطابق آخرین الزامات PPO و SPCRI تهیه کنید.

اخذ شناسه‌کالا: شناسه‌کالای دقیق مربوط به محصول را پیش از ثبت سفارش دریافت و در سامانه جامع تجارت ثبت نمایید.

برنامه‌ریزی برای تأخیر: زمان و هزینه‌های بالقوه ناشی از بازرسی‌های قرنطینه‌ای و آزمایش‌های کیفی را در برنامه‌ریزی لجستیکی و مالی خود لحاظ کنید.

ارتباط مستمر: ارتباط نزدیک و فعال با کارگزار گمرکی خود و همچنین پیگیری آخرین بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌های گمرک، وزارت جهاد کشاورزی (SPCRI و PPO) را حفظ کنید.

انتخاب مبدأ: در صورت امکان، از کشورهایی که سابقه بهتری در زمینه رعایت الزامات بهداشت نباتی ایران دارند و ریسک قرنطینه‌ای کمتری برای بذر چغندر دارند، خرید کنید.

برای صادرکنندگان (به ایران):

همکاری با واردکننده: همکاری نزدیک با واردکننده ایرانی برای اطمینان از تهیه و ارسال تمامی اسناد و گواهی‌های مورد نیاز مطابق با الزامات ایران ضروری است.

تضمین کیفیت: اطمینان حاصل کنید که بذر ارسالی با استانداردهای کیفی ایران (که توسط SPCRI ارزیابی می‌شود) مطابقت دارد.

برچسب‌گذاری صحیح: برچسب‌گذاری دقیق بسته‌ها با نام علمی گیاه و سایر اطلاعات لازم را انجام دهید.

آمادگی برای اقدامات قرنطینه‌ای: آماده باشید که محموله شما ممکن است در بدو ورود به ایران تحت اقدامات قرنطینه‌ای مانند ضدعفونی قرار گیرد.

برای سیاست‌گذاران:

ارزیابی سیاست تعرفه: تأثیر تعرفه 1 درصدی بر صنعت داخلی بذر و اهداف خودکفایی را در مقابل منافع کوتاه‌مدت کشاورزان ارزیابی کرده و در صورت لزوم، سیاست‌های حمایتی جایگزین یا مکمل برای تولیدکنندگان داخلی بذر تدوین کنید.

تسهیل و استانداردسازی فرآیندها: فرآیند اخذ مجوزهای چندگانه از سازمان‌های مختلف را تا حد امکان، بدون به خطر انداختن امنیت زیستی، ساده‌سازی، هماهنگ و شفاف کنید تا بار اداری و زمان انتظار برای واردکنندگان کاهش یابد.

افزایش شفافیت قرنطینه: اطلاع‌رسانی به موقع و شفاف در مورد تغییرات در الزامات و پروتکل‌های قرنطینه‌ای PPO را بهبود بخشید تا قابلیت پیش‌بینی برای تجار افزایش یابد.

تقویت تحقیق و توسعه داخلی: سرمایه‌گذاری پایدار در تحقیق، توسعه و زیرساخت‌های تولید بذر هیبرید چغندر در داخل کشور را افزایش دهید تا وابستگی بلندمدت به واردات کاهش یافته و آسیب‌پذیری بخش کشاورزی در برابر شوک‌های خارجی کمتر شود.

 همیار ترخیص ساعی ـ تعرفه گمرکی بذر چغندر 12091000

طراحی و سئوسازی: گروه نرم افزاری السا