سامانه ارز توافقی چیست؟

سامانه ارز توافقی چیست؟

سامانه ارز توافقی یا سامانه معاملات توافقی ارز یک پلتفرم است که در آن نرخ ارز بر اساس توافق میان خریدار و فروشنده تعیین می‌شود. این سامانه معمولاً توسط بانک مرکزی یا نهادهای مالی دولتی برای تسهیل معاملات ارزی بین بانک‌ها، صرافی‌ها و سایر مؤسسات مالی راه‌اندازی می‌شود. هدف اصلی این سامانه، تنظیم بازار ارز و کمک به کشف قیمت مناسب برای ارز در شرایطی است که ممکن است نوسانات قیمت زیادی در بازار آزاد وجود داشته باشد.

• تکنیک‌های بهینه‌سازی زمان فرآیند گمرکی

ویژگی‌های کلیدی سامانه ارز توافقی:

1. توافق قیمت: در این سامانه، نرخ ارز توسط خریدار و فروشنده به صورت توافقی تعیین می‌شود، نه به‌طور یک‌طرفه. این نرخ می‌تواند بر اساس عرضه و تقاضای بازار یا برخی از شاخص‌های اقتصادی تعیین شود.

2. هدف اصلی: این سامانه معمولاً برای مدیریت و بهبود شفافیت بازار ارز و جلوگیری از نوسانات شدید قیمت‌ها در بازار آزاد طراحی می‌شود. همچنین به بانک مرکزی یا نهادهای مالی کمک می‌کند تا نظارت بهتری بر نرخ ارز داشته باشند.

3. شرکت‌کنندگان: در این سامانه، معمولاً بانک‌ها، صرافی‌ها و دیگر مؤسسات مالی می‌توانند شرکت کنند. در برخی موارد، افراد حقیقی نیز می‌توانند به این سامانه دسترسی داشته باشند.

4. تسهیل در تأمین ارز: این سامانه می‌تواند راهی برای تأمین ارز مورد نیاز برای واردات کالا، سفرهای خارجی و سایر مصارف ارزی باشد. این کار معمولاً برای جلوگیری از احتکار ارز و دسترسی به ارز با نرخ مشخص انجام می‌شود.

5. شفافیت بیشتر: با وجود این سامانه، بازار ارز شفاف‌تر می‌شود، زیرا معامله‌گران و شرکت‌ها می‌توانند به‌راحتی نرخ‌های پیشنهادی خود را با یکدیگر به اشتراک بگذارند و از یک نرخ رسمی و توافقی استفاده کنند.

6. نظارت بانک مرکزی: در این سیستم، بانک مرکزی می‌تواند نظارت دقیقی بر فرآیند خرید و فروش ارز داشته باشد و از بروز بحران‌ها و نوسانات بی‌رویه جلوگیری کند.

مزایا:

• کاهش نوسانات ارزی: با فراهم شدن بستر معاملات توافقی، نوسانات شدید قیمت ارز کاهش می‌یابد.
• شفافیت بیشتر: بازار ارز شفاف‌تر شده و قیمت‌ها منطبق بر نیاز واقعی بازار تعیین می‌شود.
• تأمین ارز برای نیازهای خاص: افرادی که نیاز به ارز برای واردات کالا، خدمات یا سفر دارند می‌توانند از این سامانه بهره‌برداری کنند.

معایب:

• محدودیت دسترسی: ممکن است تنها برخی از مؤسسات مالی یا بانک‌ها اجازه شرکت در این سامانه را داشته باشند و افراد حقیقی نتوانند به راحتی در آن شرکت کنند.
• کنترل قیمت‌ها: برخی از منتقدان ممکن است بر این باور باشند که کنترل قیمت‌ها در این سیستم ممکن است مانع از کشف واقعی قیمت در بازار شود.

کاربرد در ایران:

در ایران، سامانه ارز توافقی توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران ایجاد شده است. این سامانه در راستای تسهیل معاملات ارزی و کاهش فشارهای موجود بر بازار ارز ایجاد شده است. به‌عنوان مثال، در سال‌های اخیر، سامانه‌هایی مانند سامانه نیما و سامانه معاملات ارز توافقی برای انجام معاملات ارزی با نرخ توافقی راه‌اندازی شده‌اند.

در این سامانه، صرافی‌ها و بانک‌ها می‌توانند ارز مورد نیاز خود را با یکدیگر معامله کرده و نرخ توافقی برای خرید و فروش ارز تعیین کنند. این مدل به بانک مرکزی این امکان را می‌دهد که به‌طور مؤثرتری بر روند بازار ارز نظارت داشته باشد و از افزایش بی‌رویه نرخ ارز جلوگیری کند.

نتیجه‌گیری:

سامانه ارز توافقی ابزاری است برای تنظیم و بهبود بازار ارز با هدف کاهش نوسانات و تأمین ارز مورد نیاز با نرخ توافقی و شفاف. این سیستم می‌تواند در کشورهایی که با بحران‌های ارزی روبه‌رو هستند، راهکاری برای مدیریت بازار ارز و جلوگیری از مشکلات اقتصادی باشد.

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از مرکز مبادله ایران، علی شهیدی مدیر ارز بازرگانی مرکز مبادله با اشاره به ویژگی‌های تالار ارز توافقی بیان داشت: به منظور فراهم سازی بستری مناسب برای تجار اقتصادی، طرحی با نظر کارشناسان و متخصصان حوزه اقتصاد برنامه‌ریزی شد تا فرآیند جدیدی جهت انجام معاملات ارزی در سامانه‌ای آنلاین فراهم شود و صادرکنندگان و واردکنندگان بتوانند ارز و ریال خود را در این سامانه با قیمت پیشنهادی خود مبادله کنند.

راستی آزمایی برای اثبات ارز و ریال واقعی

وی درباره فرآیند این سامانه بیان داشت: فرآیند تالار ارز توافقی اینگونه است که صادرکنندگان برای فروش ارز خود، لازم است یک سری از مراحل پیش از معامله را طی کنند؛ صادراتی انجام شده و کوتاژی صادر شده است، آن کوتاژ وارد سامانه‌های پیشینی قبل از معامله خواهد شد و مشخص می‌گردد که هر فرد چه میزان ارز واقعی دارد؛ در واقع یکی از ویژگی‌های این سامانه این است که با توجه نوع فرآیند پیش معامله‌ای، ریسک معامله برای خریدار و فروشنده به صفر خواهد رسید.

بانک‌ها کارگزار هستند

مدیر ارز بازرگانی مرکز مبادله ایران در ادامه بیان داشت: پس از این مراحل و اثبات وجود ارز واقعی، صادر کننده ارز خود را به دست کارگزاری که بانک مرکزی تعیین می‌کند قرار می‌دهد و بر اساس سیاست‌گذاری بانک مرکزی این کارگزاران می‌توانند، بانک‌های عامل باشند.

کف و سقف نرخ ارز، توسط طرفین معامله پیشنهاد می‌شود

شهیدی درباره چگونگی کشف نرخ ارز در سامانه ارز توافقی گفت: پس از آنکه کارگزار موجودیت ارز را تأیید کرد، به صادر کننده یا نماینده وی که همان کارگزاری است اجازه خواهیم داد تا در سامانه ارز توافقی، ارز خود را به فروش برساند؛ صادر کننده ارز خود را بر اساس نرخ پیشنهادی خودش در سامانه اعلام می‌کند که این نرخ اعلامی به عنوان نرخ پایه در سامانه ثبت خواهد شد. حال برای واردکنندگان یا خریداران مراحل به صورت معکوس انجام می‌شود؛ یعنی یک واردکننده یا خریدار می‌گوید من حاضرم این ارز را با فلان قیمت خریداری کنم که به معنای سقف قیمت خرید ارز معین می‌شود و پس از بررسی‌های لازم، همه سفارش‌های خرید و سفارش‌های فروش به هسته معاملاتی مرکز مبادله ایران منتقل می‌شود.

نظارت جامع بانک مرکزی بر سامانه ارز توافقی

مدیر ارز بازرگانی مرکز مبادله ایران با اشاره به کنترل و نظارت بانک مرکزی بر سامانه ارز توافقی گفت: بانک مرکزی دسترسی‌های لازم جهت رصد جزئیات روند معاملات دارد.

قیمت گذاری دستوری وجود ندارد

علی شهیدی درباره احتمال دخالت بانک مرکزی در تعیین نرخ ارز تصریح کرد: در تالار ارز توافقی نرخ مورد نظر به صورت کاملاً توافقی قیمت گذاری و خرید و فروش می‌شود و بانک مرکزی در این تالار به هیچ عنوان دخالت نخواهد داشت و نرخ گذاری دستوری وجود ندارد. لازم به ذکر است که تالار ارز توافقی بستری گسترده دارد و ممکن است در آینده تالارهای مختلفی همچون تالار عمده راه اندازی شود و بر اساس اهداف و سیاست‌های کلان برنامه‌ریزی خاص خود را داشته باشد؛ اما سیاستگذاری بانک مرکزی اینگونه است که در تالار ارز توافقی هیچ گونه قیمت گذاری دستوری نداشته باشد.

اولین سامانه ارزی معاملاتی کشور

مدیر ارز بازرگانی مرکز مبادله ایران در بخش دیگری از سخنان خود به دیگر ویژگی‌های بازار ارز توافقی اشاره کرد و افزود: برای اولین بار یک سامانه معاملاتی ارزی در کشور ایجاد شده است که قبلاً چنین چیزی نبوده است و سامانه‌هایی همچون نیما معاملاتی نیستند. پس یکی از ویژگی‌های این سامانه ارز توافقی این است که در آن جور سازی، معاملات پایاپای و کشف نرخ در بستری کاملاً شفاف صورت خواهد گرفت.

از بین رفتن ریسک برای طرفین معامله

وی در ادامه گفت: یکی دیگر از ویژگی‌های این سامانه حذف ریسک معاملاتی برای طرفین معامله است که مانع از خالی فروشی خواهد شد؛ چرا که ریال و ارز ابتدا به دست یک کارگزار خواهد رسید و پس از راستی آزمایی و اثبات ثمن و مثمن معامله، وارد سامانه خواهند شد و تسویه صورت خواهد پذیرفت و ریسک معامله در سامانه ارز توافقی از بین خواهد رفت.

حذف واسطه‌ها

شهیدی در ادامه سخنان خود به مالکیت ارزها در این سامانه اشاره کرد و افزود: پیش از این، صراف‌ها یا برخی بانک‌های عامل، با خرید ارزها از فروشندگان، مالک آن می‌شدند؛ اما در سامانه تالار ارز توافقی، مالکیت ارز به این واسطه‌ها منتقل نخواهد شد و بانک‌ها به عنوان کارگزار بین خریدار و فروشنده ایفای نقش خواهند کرد.

کاهش زمان انجام معامله

وی کاهش زمان جابجایی ارز را یکی دیگر از نکات برجسته تالار ارز توافقی عنوان کرد و بیان کرد: ما سامانه ارز توافقی را طوری طراحی کرده‌ایم تا کارگزاری‌ها اعتبارسنجی شوند که اگر در انتقال ارز تأخیر داشته باشند معاملات آنها محدودتر خواهد شد؛ از این رو، کارگزاران برای اینکه دچار محدودیت نشوند تلاش خود را خواهند داشت تا با کمترین زمان ممکن، جابجایی ارز را بین خریدار و فروشنده انجام دهند.

یک بازار جامع برای همه اصناف

او در پایان سخنان خود خاطرنشان کرد: حالت بهینه این است که بازار ارز توافقی یک بازار جامع خواهد بود و تمامی اصناف در یک بازار واحد به خرید و فروش ارز خود مبادرت خواهند ورزید و دسته بندی صنوف در سامانه ارز توافقی در دستور کار نیست.

سئوساز: گروه نرم افزاری السا